Tìm Hiểu Bàn Thờ Gia Tiên Ngày Xưa Bài Trí Như Thế Nào?

Bàn thờ gia tiên được bài trí như thế nào?

Ngày xưa các cụ nhà ta rất cẩn trọng trong việc thờ cúng gia tiên và trong nhà những vị trí đẹp nhất, trang trọng nhất sẽ để kê bàn thờ, khu thờ tự được chia làm hai lớp như sau:

I. Lớp bên trong

Lớp bên trong kê ngay sát vào tường hậu và bao gồm:

– Một chiếc rương lớn, cao trên 0.4m và rộng gần 0.4m chiều sâu vào trong cũng khoảng 0,4m. Mặt trước có đóng nẹp chia làm ba bậc, ở các thanh gỗ trên bậc này có khi là ba chữ đại tự, có khi là những bức tranh được dán vào trong những dịp lễ tết. Trên những nẹp có đóng những đồng tiền đồng hoặc tiền kẽm tùy theo từng nhà.

– Trong chiếc rương cất đựng những bát đĩa, nồi đồng, hàng ngày không dùng đến, chỉ những khi giỗ tết mới lấy ra.

– Tại những gia đình sung túc, chiếc rương lớn này được thay thế bằng chiếc bàn to. Đúng ra một chiếc sập sơn son thiếp vàng, kê trên mễ( đôi niễng) cao khoảng 1m hoặc 1,2m. Phía trước thường có một tấm màn bằng vải đỏ che dấu những mâm thau đồ đồng cùng bát đĩa, được xếp dưới gầm sập thay vì để trong rương.

– Có hai chiếc mâm nhỏ chân quỳ mặt hình chữ nhật kê ở giữa chiếc sập nói trên, dùng để bày đồ lễ trong những ngày sóc, ngày vọng giỗ tết. trong những giỗ tết có làm cỗ thì bày cổ trên chiếc mâm thứ nhất, còn hương hoa, trầu nước bày ở chiếc mâm thứ hai nhỏ hơn.

– Bên trong cùng lớp thứ nhất là thần chủ đựng trong khẩm (giống như chiếc Ngai) kê trên một chiếc bệ, bục chiếc bệ này cao ngang mặt hai chiếc mâm. Có nhiều gia đình không thờ thần chủ mà chỉ kê ở nơi đây một chiếc Ỷ hoặc một chiếc Ngai, tượng trưng ngôi vị của tổ tiên. Tại những gia đình sung túc, những đồ thờ này thường được sơn son thiếp vàng rất lộng lẫy.

– Riêng về chiếc ngai, dù bằng gỗ mít hay sơn son thiếp vàng hai tay ngai đều mang hình đầu rồng, rồng đứng đầu trong tứ linh và được dùng trang hoàng cho đồ tự khí.

– Trên chiếc mâm nhỏ kê bên trong, ở trước thần chủ hay chiếc ngai, chúng ta thường thấy một cái tam sơn, chia làm ba phần, phần giữa cao hơn hai phần bên, dùng để đặt đĩa trầu , chén rượu, ly nước, đĩa hoa quả trong những ngày cúng lễ.

– Cũng có những gia đình thay tam sơn bằng đài mà công dụng cũng như tam sơn. Một chiếc đài thường cao 5cm và nhỏ để đặt vừa chiếc ly, chiếc chén hay chiếc đĩa đựng trầu nước, rượu hoa trong khi cúng. (Đài thờ tam khí)

– Lớp trong được ngăn với lớp ngoài bằng chiếc y môn, tức là chiếc mâm thờ, thường là màu đỏ bằng the nhiễu hay vải tùy theo gia cảnh từng gia đình. Chiếc y môn treo từ trên cao thõng xuống, lúc buông thì che kín hết bàn thờ trong, còn khi vén lên thì cũng vẫn đủ chia hai lớp của bàn thờ.

Ngày nay trong cuộc sống hiện đại, bàn thờ gia tiên cũng được sắp xếp tối giản sao cho có thể ít diện tích mà vẫn đảm bảo đủ các nghi thức tâm linh.

II. Lớp ngoài:

– Lớp ngoài của bàn thờ bắt đầu từ y môn trở ra. Y môn nghĩa đen là chiếc cửa vải, là chiếc màn ngăn cách lớp bàn thờ bên ngoài và lớp bàn thờ bên trong. Chiếc y môn bao gồm ở phía trên một lớp ngang bằng vải lụa hoặc nhung the màu. Trên lớp ngang này thường có thêu hoặc dán mấy chữ đại tự, giống như những chữ khắc ở hoành phi.

– Từ lớp ngang trên thõng dọc xuống hai cánh bằng vải, the , nhung hoặc lụa màu hồng hay đỏ. Có viền và thêu xung quanh, có khi chỉ khâu trơn các mép. Hai cánh này thường được vén lên, chỉ buông xuống trong ngày giỗ. Khi gia trưởng đã thắp hương cúng khấn và con cháu đã bái lễ xong.

– Sỡ dĩ y môn buông xuống là vì trong lúc đó tổ tiên thụ hưởng đồ lễ, cần phải che màn đi để hương hồn các cụ có thể hưởng lễ một cách tự nhiên, cũng như người sống khi ăn uống không muốn có kẻ đứng nhìn.

+ Trước tiên là một hương án cao.

+ Trên hương án này tại chính giữa là một bình hương bằng sứ để cắm hương khi cúng lễ

+ Phía sau bình hương là một chiếc kỷ nhỏ, giống chiếc mâm kê ở trước thần chủ lớp trong, chiều cao khoảng 30cm, rộng khoảng 25cm.

– Đặt trên chiếc kỷ nhỏ này là ba chiếc đài có nắp trên nắp có núm cầm. khi mở nắp ra, nắp kê xuống dưới đài đặt lên trên. Đài bằng gỗ đã được tiện rỗng dưới để khi đặt lên nắp đài, đài sẽ ăn khớp với nắp. nếu đài bằng đồng cũng vậy. (Bộ đài thờ tam khí)

– Ba đài này đựng ba chén rượu nhỏ lúc cúng lễ. thường ngày đài được đậy nắp để tránh bụi bẩn và chỉ mở ra trong những dịp giỗ tết, sóc vọng và trong những dịp này bao giờ chén cũng được rót rượu vào. Hai bên bình hương là hai cây đèn nến, cao khoảng 0.3m – 0,7m (tùy theo kích thước bàn thờ) chân tiện và lưng chừng có vành rộng ra gọi là đĩa đèn. Hai cây đèn chỉ để đế đèn, vì không có chỗ đựng dầu để thắp.

– Trong những ngày cúng giỗ xưa kia, người ta đặt lên trên hai cây đèn này hai đĩa dầu lạc dùng bấc đốt. sau này, hai đãi dầu trên được thay thế bằng hai ngọn đèn hoa kỳ đốt bằng dầu hỏa. ở đô thị từ ngày có điện người ra mắc bóng điện thẳng vào hai cây đèn.

– Gần hai bên bình hương, ngoài hai cây đèn có hai con hạc chầu hai bên. Trên đầu con hạc cũng có chỗ để thắp nến. Mé ngoài hai cây đèn, gần hai đầu hương án là hai ống hương, dùng để đựng hương. Hai ống hương này chân tiện miệng hơi loe.

– Nhiều gia đình ngoài các đồ thờ trên còn có một lọ lộc bình hoặc đôi song bình bày trên hương án, để cắm canh đào trong dịp tết cũng như các cành hoa khác trong những ngày giỗ chạp hoặc sóc vọng.

– Một số gia đình trong bộ tam sự có chiếc đỉnh đồng thường thay thế cho bình hương. Hai bên đỉnh là hai con hạc đồng trên mỏ ngậm hai bông hoa, trên đầu có chỗ cắm nến.

– Tất cả những tự khí trên, gia đình càng sung túc càng sắm thêm đồ đắt tiền quý giá. Những gia đình nghèo túng cũng nên có được một bình hương và đôi đèn nến.

– Đối cới những gia đình giàu có chức tước thường có bày thêm giá binh khí, có cắm bát bảo lộ bộ, tức là tám thứ vũ khí của quân sĩ thời xưa. Những đồ tự khí được coi là rất thiêng liêng, nghèo thiếu đến đâu cũng không ai dám đem cầm bán. Người nào bất đắc dĩ phải cầm bán đồ thờ đều bị dân làng chê cười.

– Chúng ta đều biết: mỗi tự khí đều mang một nghĩa riêng mà người xa xưa đã đặt cho.
+ Cái tam sơn tượng trưng cho tam giáo
+ Cái lư hương trong tượng trưng cho bàn thái cực
+ Hương được thắp lên tượng trưng cho các vị tinh tú
+ Đôi đèn tượng trưng nhật nguyệt quang minh
+ Lọ hoa tượng trưng cho cái tâm không, tức lục căn thanh tịnh
Khi cúng, lễ bái là tỏ lòng thành kính và bớt lòng ngạo mạn kiêu căng.